„Otwieram świątynię pamięci”. Zbiory Czartoryskich a narodziny idei muzeum w Polsce
Wystawa przybliżała dzieje pierwszego w Polsce i jednego z najstarszych w Europie muzeów oraz prowokowała do zastanowienia się, w jaki sposób powstanie tego rodzaju instytucji wpłynęło na rozwój polskiej kultury.
Muzeum zostało założone w roku 1801 w Puławach przez Izabelę z Flemmingów Księżną Czartoryską. Wnuk księżnej Izabeli Książę Władysław Czartoryski – polityk i wybitny kolekcjoner – znacznie powiększył zbiory muzealne, m.in. o malarstwo wczesnorenesansowe włoskie i niderlandzkie, średniowieczne i renesansowe europejskie rzemiosło artystyczne oraz sztukę starożytną. To on przeniósł zbiory do Krakowa i w roku 1876 otworzył tam Muzeum Książąt Czartoryskich.
Wystawa pokazywała bogactwo i różnorodność kolekcji Czartoryskich oraz wydobywała dwa istotne dla niej nurty. Nurt polski, narodowy, o wyraźnie patriotycznym wyrazie oraz nurt europejski, w którym kładziono nacisk na jakość artystyczną pozyskiwanych dzieł i ich znaczenie dla kultury europejskiej.
W ramach prezentacji nurtu europejskiego pokazany został duży zespół obrazów malarzy włoskich (m.in. Carlo Crivelli, Lorenzo di Credi, Palma Vecchio) i niderlandzkich (Albert Bouts) oraz jeden z najcenniejszych obrazów w polskich zbiorach – Krajobraz z miłosiernym samarytaninem Rembrandta. Kolejnym ważnym obiektem na wystawie był arras brukselski z 1 połowy XVI wieku pod tytułem Złoty deszcz, ukazujący scenę z mitologicznej historii o Danae.
W utworzonym w dobie romantyzmu muzeum, szczególnie w okresie puławskim, przywiązywano wielką wagę do pamiątek historycznych, obiektów często związanych przez tradycję z ważnymi osobami lub wydarzeniami. Wystawa w Muzeum Pałac Herbsta podkreśli także ten ważny aspekt kolekcji Czartoryskich. Na ekspozycji znajdowały się m.in.: krzesło Szekspira kupione przez Czartoryską w Stratfordzie nad Avonem oraz krzesło Jana Jakuba Rousseau. Pokazane zostały liczne portrety i miniatury portretowe słynnych postaci, m.in. Dantego, Petrarki, domniemanego Wilhelma Tella, Marii Stuart. Aspekt ten podkreślony był przez sposób aranżacji wystawy, nawiązujący do stylu XIX-wiecznego muzeum i jego specyficznej atmosfery.
Przyczynkiem do przedstawienia metod kolekcjonerskich i zaangażowania Izabeli Czartoryskiej w ratowanie dorobku kulturalnego stała się historia wydobytego przez nią z ruin kościoła św. Michała na Wawelu – „Zwiastowania” Mistrza Jerzego, arcydzieła malarstwa krakowskiego z czasów króla Zygmunta.
Polską kulturę sarmacką reprezentowały na wystawie XVII-wieczne zbroje, m.in. husarskie spod Wiednia, portrety trumienne i chorągiew nagrobna oraz obrazy batalistyczne. Osobna sekwencja wystawy poświęcona została II wojnie światowej, w wyniku której utracony został jeden z najcenniejszych obrazów z kolekcji – „Portret młodzieńca” Rafaela.
kurator: Janusz Wałek
koordynatorka wystawy: Beata Bocian
Czas trwania: 13 listopada 2015 – 17 kwietnia 2016
WYDARZENIA TOWARZYSZĄCE WYSTAWIE:
19.11.2015, godz. 15.30
wykład: Rembrandt. Mistrz złotej palety
21.11.2015, godz. 12.00
warsztat rodzinny: Kolekcja marzeń
10.12.2015, godz. 15.30
wykład: Kolekcjonerka. Izabela z Flemmingów Czartoryska – twórczyni zbiorów puławskich
12.01.2016, godz. 13.00
warsztat dla osób z dysfunkcją wzroku
30.01.2016, godz. 12.00
wykład: Zbieracz czy kolekcjoner? O kolekcjach i gabinetach osobliwości
04.02.2016, godz. 15.30
wykład: Pamiątki z podróży, czyli historia jednej szkatułki i kilku niezwykłych drobiazgów
05.03.2016, godz. 12.00
warsztat rodzinny: Kapsuła czasu – kapsuła pamięci
17.03.2016, godz. 15.30
wykład: Poświęceni sztuce. Opowieść o klanie Cranachów
12.04.2016, godz. 13.00
warsztat dla osób z dysfunkcją wzroku
14.04.2016, godz. 15.30
wykład: Rembrandt. Mistrz złotej palety
