Przeoczenie
Wystawa, na którą złożyło się 40 portretów kobiet malowanych przez polskie artystki na przełomie XIX i XX wieku. Ramy czasowe wystawy były płynne, kryteria wyboru prac miały zaś charakter arbitralny. Inspiracją dla tego projektu była feministyczna myśl o sztuce, która wiąże się z dojmującą nadreprezentacją sztuki tworzonej przez mężczyzn, zwłaszcza sztuki dawnej, z nieobecnością kobiet. Ideologiczne, feministyczne kryterium wyboru prac miało stworzyć obszar dla refleksji niekoniecznie z nim związanych. Zaprezentowaliśmy sztukę kobiet jako materiał dla wszelkich, nie tylko genderowo zorientowanych, badań. Pokazaliśmy artystki, których życie przypadło na czas feministycznej rewolucji, których twórczość, zawodowa aktywność, zdobywanie wykształcenia nosiły znamiona heroizmu. Skupiliśmy się na artystkach, które zostały przeoczone. Pojęcie to odnosiło się do większości z nich. Oprócz Anny Bilińskiej-Bohdanowiczowej, Olgi Boznańskiej, Anieli Pająkównej, których malarstwo ma swoje miejsce w stałych muzealnych ekspozycjach, bohaterkami wystawy są mało znane malarki. Odkrywanie ich twórczości było oczywistym celem wystawy, nie wyczerpuje jednak jej znaczenia. Głównym problemem, jaki podlega refleksji jest tutaj bowiem spojrzenie. Patrzenie to najważniejsza, a właściwie jedyna czynność, jaką wykonują portretowane postacie, najistotniejsza droga prezentacji ich tożsamości. Spojrzenie nadaje sens portretowaniu. Jest też drogą spotkania z widzem. Reżyseruje nie tylko obrazową akcję, sposób bycia postaci, ale także zachowanie widza na wystawie. Bohaterkami wystawy były oglądane (wizerunki) i patrzące (malarki). Do gry oczu pomiędzy modelką, artystką, obrazem, włączał się widz – jako jej uczestnik i jako świadek. Chwila, w której zatrzymujemy się przed obrazem, przywołuje czas minionego spotkania artystki z modelką w pracowni, wzrok modelki padający na płótno. W obszarze spojrzenia zatarciu ulega czas i miejsce, zamianie podlegają role patrzącej i oglądanej. Spojrzenie prześwietla materię obrazów, pozwalając widzom na kontakt z dawno minionymi osobami, ożywia je tak, że to my czujemy się obserwowani. Wystawa stworzyć ma warunki doświadczania tego, co znaczy – dla portretu, modelki, artystki i widza – patrzeć, być oglądanym, obserwować siebie, spoglądać.
kuratorka: dr Agnieszka Skalska-Graczyk
czas trwania: 15 października 2010 – 16 stycznia 2011
