Muzeum Pałac Herbsta, oddział Muzeum Sztuki w Łodzi i Museum Rotes Haus w Monschau to muzea wnętrz – domy historyczne. Mówiąc o wspólnym dziedzictwie bierzemy pod uwagę wartości kulturowe, historyczne, antropologiczne. W tym kontekście pierwszoplanowe znaczenie ma fakt, że obie instytucje mieszczą się w zabytkowych domach, należących niegdyś do rodzin mających istotny wpływ na rozwój i uprzemysłowienie obu miast. Co wyróżnia tego rodzaju muzea - domy historyczne, co decyduje o ich tożsamości? W domu historycznym - muzeum wnętrz narracja rozpoczyna się zazwyczaj od jego mieszkańców i ich losów. Kolejne wątki to opowiadanie historii danego miasta, kraju, włączanie dziejów rodziny w wydarzenia polityczne, gospodarcze, społeczne itd. Opowieść o ludziach żyjących w domu stanowi punkt wyjścia do poznawania realiów życia codziennego w danej epoce, ale także np. do analizowania historii społecznej. Takie wielotorowe obrazowanie, ta przeciwstawność - z jednej strony wielka historia, z drugiej opowieść o powszednich realiach życia domowego - stanowi o tożsamości i wyjątkowości tego rodzaju muzeum – domu historycznego.
Domy historyczne w Łodzi i Monschau łączą wspólne korzenie, dzieje rodziny Scheiblerów i Herbstów, przedstawicieli zamożnej grupy społecznej - mieszczaństwa, które w istotny sposób wpłynęło na historię, wzrost gospodarczy i przeobrażanie się miast.
Współcześnie obie instytucje wiąże wspólna misja zogniskowana na dążeniu do zachowania i udostępniania dziedzictwa, mającego istotne znaczenie nie tylko dla lokalnej społeczności. Muzeum Pałac Herbsta i Muzeum Rotes Haus służą społeczeństwu prowadząc badania historyczne, przekazując wiedzę, edukując. Wizyta w domu historycznym pobudza wyobraźnię, dając wrażenie przeniesienia w czasie i ułatwia przyswajanie wiedzy dotyczącej epoki oraz zgłębianie między innymi zagadnień z dziedziny sztuki, rzemiosła artystycznego, a nawet sztuki ogrodowej.
Wizyta studyjna pracowników merytorycznych Muzeum Pałac Herbsta (oddział Muzeum Sztuki w Łodzi) w Fundacji Scheiblerów Museum Rotes Haus w Monschau miała na celu prowadzenie dyskursu w obszarze dziedzictwa kulturalnego i historycznego, a także wymianę doświadczeń w przedstawianiu historii społecznej i prowadzeniu badań nad dziejami kultury życia codziennego klasy średniej i wyższej. W tej wymianie doświadczeń uczestniczyli nie tylko pracownicy obu muzeów, ale także historycy badający dzieje rodzin. Ważnym elementem projektu był film promujący dom historyczny - Muzeum Pałac Herbsta, oddział Muzeum Sztuki w Łodzi. Zależało nam by zachęcić publiczność, w tym osoby z dysfunkcjami wzroku (film powstał także w wersji z audiodeskrypcją), do poznawania dziejów wielokulturowej społeczności Łodzi postrzeganej przez pryzmat losów jednej z rodzin fabrykanckich. Film powstał w trzech wersjach: w języku polskim, niemieckim i angielskim co umożliwi dotarcie z informacją także do turystów zagranicznych. Liczne spotkania w Muzeum Rotes Haus dały możliwość opowiedzenia o specyfice działania łódzkiego muzeum w zakresie prowadzenia prac badawczych na temat dziejów rodzin przemysłowców i zaprezentowanie wyników wieloletnich badań archiwalnych prowadzonych przez pracowników Muzeum Pałac Herbsta. Została przedstawiona między innymi publikacja Herbstowie. Historia fabrykantów (wydana w grudniu 2019 roku przez Muzeum Sztuki w Łodzi i Muzeum Sopotu), będąca pierwszą biografią rodziny, która umożliwiła wypełnienie luki w dotychczasowym stanie wiedzy.
Ponadto zostały zaprezentowane rezultaty badań nad genealogią Herbstów, które posłużyły między innymi do przygotowania wystaw w Muzeum Pałac Herbsta, oddział Muzeum Sztuki w Łodzi: Herbstowie. Historie niedokończone oraz Dom ze snów. Wystawa Dom ze snów była swego rodzaju eksperymentem wystawienniczym, próbą nowatorskiego opowiadania historii, testowaniem nowych metod dotarcia do współczesnego odbiorcy. Wystawa została wpisana w stałą ekspozycje w pałacowych wnętrzach, towarzyszył jej komentarz w postaci słuchowiska nagranego w Teatrze Polskiego Radia, z udziałem znanych polskich aktorów.
Zagadnienia związane z udostępnianiem ekspozycji były zaprezentowane także w kontekście ułatwiania kontaktu ze sztuką osobom z dysfunkcjami wzroku.
W latach 2011-2013 w Muzeum Pałac Herbsta, oddział Muzeum Sztuki w Łodzi zostały przeprowadzono prace konserwatorskie i modernizacyjne, podczas których w zabytkowych wnętrzach został zainstalowany, opracowany przez pracowników MPH, nowatorski system „Podszepty”, umożliwiający osobom z dysfunkcjami wzroku samodzielne poruszanie się (nawigacja) zarówno po pałacowych wnętrzach jak i po ogrodzie otaczającym pałac. Ekspozycja wnętrz oraz obrazy z kolekcji zostały opisane przez pracowników MPH z zastosowaniem audiodeskrypcji. Za opracowanie i wdrożenie tego systemu Muzeum otrzymało nagrodę Sybilla 2013 w XXXIV Konkursie na Wydarzenie Muzealne Roku.
System „Podszepty” stanowi bazę do prowadzenia działań edukacyjnych mających na celu aktywizowanie osób z dysfunkcjami wzroku. Zajęcia wpisane w stałą ofertę muzeum są skierowane zarówno do dorosłych jak i dzieci. Ponadto MPH organizuje szkolenia i seminaria dla muzealników dotyczące przygotowania audiodeskrypcji oraz pracy z gościem niepełnosprawnym.
Wizyta studyjna w Muzeum Rotes Haus była okazją do podzielenia się doświadczeniami w zakresie sposobów udostępniania ekspozycji i prowadzenia narracji w specyficznym muzeum - domu historycznym. Ponadto spotkanie z niemieckimi kolegami otworzyło nowe pola kontynuowania współpracy między obu instytucjami.
Dorota Berbelska
Magdalena Michalska-Szałacka
